ТҰРСЫНБАЕВА: МӘНЕРЛЕП СЫРҒАНАУ ЖАН ҚАЛАУЫМ

Мұз айдынның төресі – «Медеу». Елбасы «рекордтардың ұстаханасы – «Медеу» осы күндерде талай жаңа есімдерді мәшһүр етеді» деген еді. Үміт алдамайды. 

Елу жылда ел жаңарды. Үкілі үміттің шырағын жаққан жанның бірі – Элизабет Тұрсынбаева. Бүгінде Канада экономикасының жүрегі – Торонтода жаттығады. Айшылық алыс елдегі мақтанышымыз Элизабетпен тілдесудің сәті түскен еді.

– Элизабет, бастапқы да Мәс­­кеуде, қазір Канадада жат­тығып жүрсіз. Шетелде шың­далудың артықшы­лығы қан­дай?
– Мәскеуде өмірге кел­д­ім. Әкемнің туған же­рі – Қызылорда. Шетелде шынықсам да, жарыстарға қазақ елінің атынан қаты­самын. Мәнерлеп сырға­нау­мен кәсіби тұрғыда ай­на­лысу шетелде өте қымбат. Ба­лалар қатаң тәртіппен жат­тығады. Бірақ үзбей жаттығуға көп баланың шамасы жетпейді. Себебі, шығыны көп, қымбат спорт түрі болғандықтан, екінің бі­рінің мүм­кіндігі бола бермейді. То­ронтодағы жаттықтырушы ко­мандамның еңбегінің арқасында чемпион бол­дым. Олар кәсіби дең­гейімді кө­терді. Канада – мәнерлеп сыр­ғанаудан көшбасшы мемлекет. Жылдар бойы қалыптасқан мектебі бар. Жаттықтырушыға да, спорт­шы­ға да қатаң талап қояды. Мұнда­ғы жаттықтырушылар – үйренген тәсілді пайдалана отырып, жеңіске жетудің әдісін жетік меңгертудің ше­бері.
– Канадада жас спортшыларға қандай жағдай жасалған? Ауа райы, жер жағдайының жаттығуға әсері бар ма?
– Спортшыға ауа райы, климат ерек­ше әсер етеді. Канаданың та­биғаты Қазақстанға ұқсас. Де­ген­мен жер ауыстыру – үлкен рөл ат­қарады. Спортшылар жарыс өтетін құрлыққа алдын ала жер жағдайына, ауа райына бейімделу, үйренісу үшін күні бұрын келіп орналасады. Себебі, жарысқа психологиялық, фи­зиологиялық тұрғыдан дайын болуы тиіс.
Мұнда күн ұзаққа жаттығу жа­сай беру маңызды емес. Мәнерлеп сырғанаудың тәсілін, әдісін терең меңгертуге күш салады. Талантты спорт­шыларды іріктейді. Үйрен­ге­ніңді жарқыратып көрсете білме­сең, еңбектің еш кеткені. Бүкіл әдісті біліп тұрып, нәтижесіз өнер көрсететіндер жағаға шығып қала береді.

– Жарыстарда қасыңыз­дан үнемі анаңызды көреміз. Жеке өміріңіз, балалық ша­ғыңыз, ата-анаңыз жайында біл­гісі келетіндер көп. Құпия емес пе?
– Анам Падишахан Сұл­та­налиева үнемі жанымда жүреді. Күн тәртібімді, денсаулығымды қадағалайды. Асқар таудай әкем – Байтақ Тұрсынбаев. Ағаларым Тимур мен Арман да кіш­кен­тайында мәнерлеп сырғанаумен айналысқан. Ағам Тимурға ілесіп бес жасымда сырғанауға бардым. Ең алғаш 2013 жылы Мәскеу бі­рін­шілігінде жеңіске жеттім. Мәс­кеу мектебінен алған білі­мім­ді енді Канадада толықты­рып жатырмын.
– Мәнерлеп сырғанаудан Қа­зақстанды әлемге таныт­қан – Денис Тен. Ха­лық­аралық жарыс­тар­да қа­зақ елінен кел­ген сыр­ғанаушыларды қалай қа­был­дайды?
– Әрине, мәнерлеп сыр­ғанаудан Ресей, Жа­пония, АҚШ, Ка­нада секілді елдер бәсе­ке­лес деп таны­ма­са да, дұ­рысы, бізбен санасады. Сырғанаудан көп мем­лекеттен көш іл­ге­рі­міз. Әлемдік до­да­ларда Қазақ­стан­ның спортшыларын жылы шыраймен қа­был­дайды. Спортта «мық­­тымын» деп еш­кім де жүз пайыз сенімді түрде айта алмасы анық. Бағы шаппағанның жүл­десі бабы келіс­кен­нің қанжығасында кететіні – заңдылық. Әлі талай шыңды ба­ғындырамыз. Шетелдік спортшылардан біз де қалыспаймыз.
– Жаттығудан бос уақытыңыз­да немен айна­лы­­са­сыз?
– Бос уа­қыт бо­ла бермей­ді. Егер уақыт та­былып жат­­­­са, дәмді та­ғамдар, түр­­лі тәтті күл­­­шелер пі­­­сіргенді ұна­­­­тамын. Му­­­зыка тың­дап, фильмдер көремін. Фор­те­пиано мен ск­­­рипка ой­най­­­мын.
– Мәнер­леп сыр­ғанау – өнер әрі спорт. Тө­ре­шілер би, жаттығу, шыр кө­бе­лек айналып сыр­ға­наудың бірінші кезекте қайсысын жо­ғары ба­ғалайды? Әдемі­лік, сұлулық әлде таны­мал­­д­ы­лық, бұған дейінгі ие­ленген алтын-күміс ме­дальдар рөл ойнай ма?
– Айтарлықтай құ­пиясы жоқ. Мәнерлеп сыр­ғанауды меңгеру үшін тынбай еңбектену, психологиялық дайын­дық өте маңызды. Со­ны­мен қатар жаттықтыру­шы­ның айт­қанын тың­дап, ести білуі керек. Бұған дейінгі жа­­рыстарда жет­­кен же­тіс­тігім бар деп тоқмейілсу спорт­та жарамайды. Себебі, үлкен спорт­та әр жарыста жаңа есім, жаңа чем­пиондар шығады. Спорт – бә­секе алаңы. Мықтылық, дүниежүзі­не танылу, мойындату үшін әр мем­ле­кет аянып қалмайтыны анық.

– Мұз ай­дында сырға­нау әрі би билеу қиын емес пе?
– Мұзда жүру, би­леу, жү­гір­мек тұр­мақ, тұру­­дың өзі оңай емес. Ба­лалар мұзда емін-еркін сырғанауға жылдар бойы жатты­ғады. Сол үшін мұз­дың сырын түсіну, меңгеру өте күр­делі. Шалт қи­мыл­да мүлт кет­сең қиын. Есіл еңбек жел­ге ұшады. Жалп етіп құлап жа­т­саң, жарыстан құр қол қай­тасың. Мә­нер­леп сырғанау – жан қа­лауым. Сол үшін мұны жан дү­нием­мен бү­кіл қиын­­дығына қара­мастан, әрбір бөлігіне дейін жақсы көремін. Қазақ еліне Олим­пиа­да­ның алтын медалін сый­ласам ар­маным болмас еді.
– Халықаралық жарыстарда сәтсіздіктер, әділетсіздіктер кездесіп жа­тады. Күтпеген жерден жаңы­лысып қалған кезде тығырықтан қалай шығасыз?
– Меніңше, әрбір спортшы түр­лі жағдайларға кездеседі. Кездейсоқ қателік жіберіп алсам, қатты өкі­не­мін. Бірақ қателіктен сабақ аламын. Ары қарай дұрыс жұмыс істеу керек екенін ойланамын. Жаттықтырушы кеткен қателікті қайталамауға үйре­теді. Жетпеген кемшіліктерімді са­ралайды. Келесіде «әттеген-ай» деп өкінбеу үшін бір жарыстағы қа­те­лігімді қайталамауға тырыса­мын.
– Бір би келесі біріне ұқсамау үшін қалай ізденесіз? Музыка таң­дау­мен, костюмдеріңді тігумен кім ай­налысады?
– Әр кезде әрқалай. Бұрын жа­рыстарға киетін костюмдерімді Мәскеуде тапсырыспен тіккіз­е­тінбіз. Маған көбінесе ашық түстер ұнайды. Қазір Канаданың салонына тапсырыс бердік. Ең бірінші билейтін му­зыканы түсін­сем, оған билеу де жеңіл.
– Дайын­дық, жол жүру, климаты біріне бірі ұқсамайтын елдерде жа­­рыс­қа қатысу спорт­­шының денсау­лы­­ғына сал­мақ тү­сіре­ді. Қалай күті­не­сіз?
– Ү­немі дайын­­­дық, бір­сы­дырғы бір қа­лыптан шық­­пайтын күн­дер адам­ды мо­раль­дық тұр­ғыда шар­­­шатады. Бізге халық­ара­лық жа­рыс­­тардан кейін демалыс беріледі. Аздаған үзілістен соң, жаңа жұмыс аптасына жаңа күш, көтеріңкі көңіл күймен ораламын. Жарыстар спорт­шыға физикалық, психо­логиялық күш түсіреді. Жа­рысқа әрбір спортшы жеңу, медаль алу үшін қатысады. Шама-шарқыма қарай ішкі түйсігімді тыңдауға тырысамын. Шегіне жетіп, құлап қал­ғанша жанықпай дер кезінде тоқтатуға барымды саламын. Жат­тығу физика­лық күшіңді сарқу емес, мүмкін­ді­гің­ді орны­мен, ақыл­­мен кәдеге жа­рату. Ауырып қалмауға ты­рысамын. Сол үшін үне­мі ден­саулығымды қа­да­ғалай­мын.
– Қазақстанда Универ­сиа­даға арнап халықаралық талап­тарға сай спорт сарайлары, аре­налар салынды. Мәнерлеп сыр­ғанаудан Ресей, Ка­нада, АҚШ, Жа­по­нияға ілесе аламыз ба?
– Қазақстанда мұз аре­на­лары­ның салынуы – қуанарлық жағдай. Әсіресе, жастар үшін өте жақсы. Спорттық база болғанымен, мықты жаттықтырушы керек. Сол кезде ғана мәнерлеп сырғанау жүйелі дамиды.
Меніңше, бала­лар­ға сырғана­ған өте пайдалы. Кәсіби спортқа ден қояр бол­са, кәсіби жат­тықтыру­шының көмегіне жүгінгені жөн. Әрине, мә­нерлеп сырғанау көп қар­жыны қажет ететін спорт түрі болған­дықтан, ата-ана­ның, мемлекеттің, ортаның жан-жақты қолдауы ке­рек-ақ. Қазақ елінде ха­лықаралық спорт дода­ла­ры­ның өткені – спорт­шыға да, елге де абырой.
Мәнерлеп сырғанау – Қазақ­станда жаңадан дамып келе жатқан спорт түрі. Соңғы жылдары елімізде сырғанаудан талантты ұл-қыздар шығуда. Олардың әрбір жетістігі, жеңісі – кәсіби жаттық­тырушы­лардың еңбегі. Көп еңбек етсек, та­­бандылық танытсақ мұздың тө­ріне шығамыз деп үміттенемін.
– Болашақта қандай мамандық­ты таңдайсыз?
– Спорт пен музыка – өмірімнің ажырамас бөлігі. Келешекте мәнер­леп сырғанаудан алыс кетпеймін. Жылдар бойы жинаған тәжірибемді өзімнен кейінгі балалармен бөліс­кім келеді. Мүмкін жаттықтырушы, мүмкін биші болармын.
– Әңгімеңізге рақмет!

Сұхбаттасқан Майра ЖАНЫСБАЙ. Мақала aikyn.kz сайтынан алынды.